-
1 таныш булмаган
неизве́стный; неве́домыйтаныш булмаган җирләр — неве́домые зе́мли
-
2 таныш
1. прил.1) в разн. знач. знако́мыйтаныш абзый — знако́мый взро́слый мужчи́на
таныш яклар — знако́мые края́
2) в функ. сказ. знако́м (-о, -а), изве́стен (-тно, -тна)2. сущ.бу китап миңа таныш — э́та кни́га мне изве́стна; с э́той кни́гой я уже́ познако́мился
знако́мый (челове́к); знако́мецтанышымны очраттым — я встре́тил своего́ знако́мого
- таныш булмаганйөз белешкә бер таныш — (погов.) на сто изве́стных (в лицо́) оди́н знако́мый
- таныш булу -
3 неизвестный
-ая; -ое1) билгесез, билгеле (мәгълүм, таныш) булмаган, белмәгән; ят; билгеле, (мәгълүм, таныш) түгел2) күренексез, күренекле булмаган, билгесез, танылмаган3) в знач. сущ. (неизвестный м, неизвестная ж) таныш булмаган кеше, ят [бер] кеше, чит [бер] кеше, белмәгән кеше4) в знач. сущ. (неизвестное с; мат.) билгесез -
4 незнакомый
-
5 необычный
-ая; -оегадәттә булмаган, гадәти (таныш) булмаган; күнегелмәгән; гадәттән тыш -
6 обознаться
сов.; разг.( принять за другого или за другое) ялгышу (таныш булмаган кешене таныш дип уйлау, бер әйберне икенче әйбергә охшатып алдану) -
7 оказаться
сов.1) булып чыгу, икән2) табылу, булу3) барып (килеп) чыгу, эләгү, тару, очрау; калу -
8 зат
1. сущ.1) после имён сущ. обозначает род, разряд предметов и имеет нулевой переводадәм заты — челове́к; лю́ди
адәм заты юк (күренми) — нет никого́, ни одного́ челове́ка; ни души́
ипи заты күрмәү — не ви́деть ни кро́шки хле́ба; жить без куска́ (кро́шки) хле́ба
бу өйгә кадак заты кермәгән — в э́том до́ме (строе́нии) нет ни одного́ гвоздя́
2) ирон. челове́к, ли́чность, лицо́, осо́ба, о́собь книжн. персо́наниндидер таныш булмаган затлар күренә башлады — появи́лись каки́е-то незнако́мые ли́чности
сезгә килгән нинди зат ул? — что за осо́ба к вам прие́хала?
3)а) род, пле́мя, поро́да; происхожде́ниебезнең затыбыз куркаклардан түгел — наш род (пле́мя) не из пугли́вых; мы не из пугли́вых
затым белән Идел егете мин — по происхожде́нию я волжа́нин
••аты да юк, заты да юк — погов. ни и́мени, ни пле́мени; без ро́ду без пле́мени
б) поро́да (скота́)сыерыбыз яхшы заттан — коро́ва на́ша хоро́шей поро́ды
4) сво́йство; ка́чествохакына карама, затына кара — не смотри́ на це́ну, смотри́ на ка́чество
••асылы бер, заты башка — погов. суть та же, но ка́чество друго́е (отлича́ются ка́чеством)
хакы нинди, заты шундый — погов. по ка́честву и цена́ (букв. по цене́ и ка́чество)
5) грам. лицо́зат категориясе — катего́рия лица́
зат белән төрләнү — измене́ние по ли́цам
2. прил.өченче зат — тре́тье лицо́
1) благоро́дный, ка́чественный, высокока́чественный, це́нный, драгоце́нный; см. тж. затлызатрак тукыма алу — купи́ть высокока́чественную ткань
2) грам. ли́чныйзат алмашлыгы — ли́чное местоиме́ние
фигыльләрдә зат кушымчасы — ли́чное оконча́ние глаго́лов
•••- заты да булмыйишәктә мөгез булса, дөньяда зат иясе калмас иде — посл. будь у осла́ рога́, на све́те живо́го существа́ не оста́лось бы
- заты калмасын -
9 очрату
перех.1) встреча́ть/встре́тить (кого-что, где) (знакомого, земляка, группу альпинистов; в лесу, на автодроме, около входа)очраклы рәвештә очрату — встре́тить случа́йно
2) набреда́ть/набрести́ ( на кого-что)малайлар төркемен очрату — набрести́ на вата́гу ребя́т
3) обнару́живать/обнару́жить, встреча́ть/встре́тить (у кого, где)мондый стилистик алымны Тукайда еш очратабыз — тако́й стилисти́ческий приём ча́сто встреча́ем у Тука́я
кулъязмада таныш булмаган яңа җырлар да очрату — обнару́жить в ру́кописи та́кже незнако́мые но́вые пе́сни
4) заста́ть (кого-л., где)аны өйдә очратуы кыен — его́ тру́дно заста́ть до́ма
-
10 незнакомец
мтаныш булмаган кеше, ят [бер] кеше, чит [бер] кеше -
11 очутиться
сов.килеп (барып) чыгу; калу, тешү, эләгү -
12 свадебный генерал
шутл. туй генералы(мөхтәрәм кеше буларак, таныш булмаган мәҗлескә чакырылган генерал) -
13 язу
I перех.1) писа́ть, написа́ть ||а) написа́ние, писа́ниеб) пи́счийкара белән язу — писа́ть черни́лами
тактага акбур белән язу — писа́ть ме́лом на доске́
мемуарлар язу белән шөгыльләнү — занима́ться писа́нием мемуа́ров
язу кәгазе — пи́счая бума́га
язу әсбаплары — пи́сьменные принадле́жности
2) писа́ть, написа́ть, запи́сывать/записа́ть || написа́ние, запи́сывание, за́письдоклад язу — писа́ть докла́д
гариза язу — написа́ть заявле́ние
хат язу — писа́ть письмо́
3) писа́ть, написа́ть, сообща́ть/сообщи́ть || написа́ние, сообще́ниехатында нәрсәләр язган? — что (он) написа́л в письме́, о чём сообщи́л в письме́?
ул турыда газеталар нәрсә яза? — что пи́шут об э́том газе́ты
4)а) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, твори́ть || сочине́ние, созда́ние, творе́ниекитап язу — написа́ть кни́гу
тарихи пьеса язу — написа́ть истори́ческую пье́су
б) опи́сывать/описа́ть || описа́ниеавыл тормышын язу — писа́ть о дереве́нской жи́зни
5) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, слага́ть/сложи́ть ( музыкальное произведение) || написа́ние, сочине́ние, созда́ние, сложе́ниеопера язу — писа́ть о́перу
романс язу — сочини́ть рома́нс
симфония язу — созда́ть симфо́нию
6) выпи́сывать/вы́писать, пропи́сывать/прописа́ть (лечение, лекарство, рецепт и т. п.)врач өч төрле дару язган — врач прописа́л три ви́да лека́рства
7) запи́сывать/записа́ть (песню, музыку, разговор на плёнку, пластинку) || написа́ние, за́письконцертны язу — записа́ть конце́рт
тасмага язу — записа́ть на плёнку
8) впи́сывать/вписа́ть, включа́ть/включи́ть, запи́сывать/записа́ть, зачисля́ть/зачи́слить, вноси́ть/внести́ || зачисле́ниебию түгәрәгенә язу — записа́ть в хореографи́ческий кружо́к
чиратка язу — включи́ть в о́чередь
археология экспедициясенә язу — зачи́слить в археологи́ческую экспеди́цию
мәктәпкә язу — записа́ть в шко́лу
9) запи́сывать/записа́ть, сде́лать за́пись, составля́ть/соста́вить докуме́нтмилекне улына язу — записа́ть иму́щество на сы́на
10) рел. обычно со словами ходай, алла и др. предназна́чено, предопределено́ бо́гом, судьбо́йүзеңә язган мал кайта ул — погов. бога́тство (добро́), кото́рое тебе́ суждено́, вернётся
алла (ходай) язган — бог дал; предопределено́ бо́гом
алла язган булса, эшләрбез — бог даст, сде́лаем
•- язып алу- язып кую
- язып бару
- язып тору
- язып тутыру••II сущ.язу язган булса — (е́сли) бог даст
1) пи́сьменность; письмо́славян язуы — славя́нское письмо́
гарәп язуы — ара́бская пи́сьменность || пи́сьменный
язу билгеләре — пи́сьменные зна́ки; письмена́
2) по́черктаныш язу — знако́мый по́черк
вак язу — ме́лкий по́черк
балалар язуы белән язылган хат — письмо́, напи́санное де́тским по́черком
3) мн. ч. язулар письмена́Мисыр язулары — еги́петские письмена́
рун язулары — руни́ческие письмена́
4)а) за́пись, запи́ска; бума́гапрезидиумга язу җибәрү — переда́ть запи́ску в прези́диум
өстәл өстендәге язуларны тәртипкә китерү — привести́ в поря́док за́писи (бума́ги) на столе́
б) за́пись; по́дпись, на́дписьдәфтәр читендәге язу — за́пись на поля́х тетра́ди
таш плитә өстендәге язу — на́дпись на ка́менной плите́
йөзектәге язу — на́дпись на коле́чке
рәсем астындагы язу — по́дпись под рису́нком
5) разг. бума́га, докуме́нтналог язуы — бума́га о нало́ге
җыелышка чакырып язу җибәргәннәр — присла́ли бума́гу с приглаше́нием на собра́ние
•- язу тану- язу эше
- язу үрнәге
- язу булмаган III неперех.1) лиша́ться/лиши́ться (кого-чего-л.); теря́ть/потеря́ть (кого-что-л.)|| лише́ние, поте́рякүздән язу — лиши́ться зре́ния, потеря́ть зре́ние
акылдан язу — лиши́ться ума́, сойти́ с ума́
кызыңнан язу — лиши́ться до́чери, потеря́ть дочь
һуштан язу — потеря́ть созна́ние
2) в роли вспом. гл. обозн., что действие, выраженное основным глаголом, едва не произошло; соотв. русскому чуть, чуть-чу́ть, едва́ не...; чуть бы́ло не, почти́...абына яздым — чуть не споткну́лся
үлә яздым — чуть бы́ло не у́мер
IV перех.агарып бетә язган чәч — почти́ поседе́вшие во́лосы
1) расправля́ть/распра́вить (плечи, крылья); выпрямля́ть/вы́прямить, расправля́ть/распра́вить, разгиба́ть/разогну́ть ( согнутое) || расправле́ние, выпрямле́ние, распрямле́ние2) трепа́ть, растрепа́ть ( шерсть) || трепа́ниеV перех.сбива́ть/сбить, па́хтать ||а) сбива́ние, сби́вка, па́хтаньеб) сбива́льный, сбива́тельныймай язу — па́хтать ма́сло
су язып май төшми — посл. е́сли во́ду сбива́ть, ма́сло не полу́чится; во́ду толо́чь, вода́ и бу́дет
См. также в других словарях:
ят — с. Чит, билгесез, белмәгән, таныш булмаган. Туган булмаган, туганлык мөнәсәбәтендә булмаган, үз булмаган 2. Чит; чит илгә караган, чит илнеке булган. и. Дошман, дошман ил кешесе. Таныш булмаган, аңлашылмый торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ксенофобия — махс. 1. Таныш булмаган кешеләрдән курку чире 2. Ят, таныш булмаган, чит илнеке булган нәрсәләрне күралмау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ханым — кит. Кияүгә чыккан хатын (гадәттә аның исеменә ялгап, хөрмәт белән әйтелә). Таныш булмаган хатын кешегә карата әйтелә. Таныш булмаган хатын кешегә хөрмәтләп эндәшү сүзе буларак кулланыла … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яңа — с. 1. Әле генә эшләнгән, ясалган; алынган, бик аз тотылган яки бөтенләй тотылмаган. Элек булмаган, яшәмәгән, күптән түгел барлыкка килгән, күренгән 2. Күптән түгел ачылган, уйлап табылган, китереп чыгарылган, язылган 3. Бик үк таныш булмаган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абза — и Үзеңнән олырак ир туган (бертуган булса: Абый) аңа абзасы бик ярдәм итә 2. Олы яшьтәге ир кеше. Шундый кеше исеменә кушып әйтелә. Шундый кешегә эндәшү сүзе. АБЗЫЙ КЕШЕ – сөйл. Якыннан таныш булмаган олырак яшьтәге ир кешегә эндәшкәндә әйтелә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абзый — и Үзеңнән олырак ир туган (бертуган булса: Абый) аңа абзасы бик ярдәм итә 2. Олы яшьтәге ир кеше. Шундый кеше исеменә кушып әйтелә. Шундый кешегә эндәшү сүзе. АБЗЫЙ КЕШЕ – сөйл. Якыннан таныш булмаган олырак яшьтәге ир кешегә эндәшкәндә әйтелә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
абыстай — 1. Мулла, мәзин яки бай хатыны. 2. Дини мәктәпләрдә сабак, дәрес бирүче хатын, күбесенчә мулла, мәзин хатыны 3. сөйл. Гомумән таныш булмаган хатын кыз. Өлкәнрәк хатын кызга эндәшү сүзе туктагыз әле, абыстайлар. Олы яшьтәге хатын кызны зурлау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адәм — 1. Коръән һәм мифик язмаларда – җир йөзенә иң башлап яратылган кеше 2. ӘДӘМ – Кеше адәм түгел, хайван түгел, ни бу?. Билгесез, таныш булмаган ир кеше өйдән өч әдәм чыкты. кимс. Бәндә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңгәй — 1. Аганың хатынын атау яки аңа эндәшү сүзе 2. сөйл. Үзеңнән олы хатын кызга эндәшү сүзе (әгәр ул чыбык очы гына булса да ир туганның хатыны булса, яки бөтенләй таныш булмаган чит хатын булса) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңги — 1. Аганың хатынын атау яки аңа эндәшү сүзе 2. сөйл. Үзеңнән олы хатын кызга эндәшү сүзе (әгәр ул чыбык очы гына булса да ир туганның хатыны булса, яки бөтенләй таныш булмаган чит хатын булса) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кулавыз — ЮЛАМАН – бор. 1. Таныш булмаган хәтәр урында кичү, үткел, юл күрсәтүче 2. күч. Пәйгамбәр; остаз; юлбашчы. Арадашчы кыз, кымыз, кубыз – шайтанга өч кулавыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
